Tokat, Avrupa’yı Asya’ya bağlayan ticari yollar üzerinde bulunması nedeniyle tarihi boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
Selçuklular zamanında altıncı büyük kent olan TOKAT, 12. yüzyılda Bizans ve Haçlı orduları, 1243 yılından itibaren de Moğol baskısı altında olmasına rağmen, İlhanlı egemenliği sonuna kadar gelişmesini sürdürmüş, antik dönemlerde olduğu gibi ekonomi ve ticaret gelişmiş, doğu-batı yönündeki büyük ticaret kervanlarının konakladığı hanlar, kervansaraylar ile düzenli yol ve köprüler inşa edilmiştir. Selçuklu Türkleri’nin Anadolu’da yarattığı, özü güzellik ve sabır olan bu uygarlığın kültür, sanat, mimarlık, bayındırlık eserleri ile Tokat’ta hemen yüz yüze gelinir. Moğollar’ın yaptığı büyük tahribatın ardından, 14. yüzyılın sonunda Osmanlı egemenliğine giren Tokat, yükselme döneminde bölgenin tarım ve sanayi merkezlerinden biri olmuştur.
Evliya Çelebi’nin uzun uzun anlattığı bağ bahçe ve ovaları, Osmanlı Orduları’nın konaklama ve gıda ambarı olmuş, bakırcılık, ipekçilik, pamuk dokuma ile çeşitli sanayi ve el sanatları gelişmiş, iş hanları ve çarşıları, Bağdat, Bursa ve Halep’tekiler ile kıyaslanır olmuştur.
17. yüzyılın bitimi ile beraber, gerileyen imparatorluk döneminde Tokat olumsuz etkilenmiş gelişme ve canlılığını yitirmiştir.
Cumhuriyet’in kuruluşundan itibaren, devlet tarafından yaptırılan Turhal Şeker Fabrikası ve Tekel Sigara Fabrikası gibi kuruluşlar, ilin ekonomisinin gelişiminde büyük katkı sağlamıştır.
Günümüzde ilimiz sanayiinde büyük gelişmeler kaydedilmiş, geniş çapta istihdam alanları yaratılmıştır. Bu gelişme kendisini özellikle tekstil ve gıda sanayiinde göstermiştir. İlimiz, tekstil konusunda Türkiye ve dünya pazarlarına açılmış, bu pazarlarda söz sahibi olma konumuna ulaşmıştır. Bunun yanında meyve suyu ve gıda sanayii ürünleri de yurt içi ve yurtdışı pazar alanlarında rekabet edebilir düzeye gelmiştir. Ayrıca, Sigara Fabrikası, Şeker Fabrikası, Yaprak Tütün Bakım Evi gibi kamu kuruluşları ile özellikle Erbaa ilçesinde yapı malzemeleri olan tuğla, kiremit, briket sanayii karakteri taşıyan kuruluşlar vardır.
İlimizde, kendi ihtiyacını karşıladığı gibi, komşu illere ve yurdumuzun değişik bölgelerine, imal ettiği malları gönderen küçük sanayii işletmeleri mevcuttur. Bu mallar arasında; ağır sanayii presleri, elektrik matkapları, harman makineleri, traktör vagonları, elektrik malzemeleri, termosifonlar, kamyon karösörleri ve ahşap sanayii mamulleri bulunmaktadır.
Bunlardan başka, Tokat ilinde süt ve yem sanayi, toprak tuğla sanayi, kireç sanayi, plastik ve lastik sanayi, ayakkabı konfeksiyon sanayi, kil ve kaolen sanayi dallarında pek çok fabrika faaliyet göstermektedir.
İlimizde kurulan Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nin kısa bir sürede büyüyerek, varlığını göstermesi, bu ilim ,irfan yuvasının bölge ekonomisine olan katkısını da artırmıştır.
Ayrıca Türk Hava Yolları tarifeli uçak seyahatlerine açılan Tokat Havaalanı da ekonomi , eğitim , yatırım ve endüstri hamlesini büyük ölçüde etkilemiştir.
Tokat , toprak yapısı ve sulanabilir arazilerin ( Kazova ve Kelkit Ovası vb.) çokluğu, sulama suyu potansiyelinin (Yeşilırmak, Kelkit Irmağı ve Çekerek ırmağı vb.) fazlalığı, iklim elverişliliği ve yükselti farklılığı bakımlarından tarım alanında gelişmiş ürün çeşidi, bol ve zengin bitki örtüsüne sahip bir il karakteristiği arz etmektedir.
Tarımın daha modern usullerle yapılması ve tarım ürünlerinin daha iyi değerlendirilmesi için, bağcılık ( asma yaprağının değerlendirilmesi ), seracılık, meyve fidanı yetiştiriciliği, sırık domatesçiliği vb. projeleri başarıyla devam etmektedir.
Hayvancılık alanında Tokat, komşu illere göre daha yüksek bir potansiyele sahiptir. Süt ve et sığırcılığı küçük ve büyük baş hayvancılık, arıcılık ve tavukçuluk yapılmaktadır. Hatta arıcılığın geliştirilmesi için valiliğimizce bir proje başlatılmıştır.
El sanatları ile ilgili olarak, daha öncelleri pilot bölge seçilen Tokat’ta halıcılık, trikotaj, sim-sırma, Siirt battaniyeciliği ve yazmacılık ile ilgili meslek edindirme kursları açılmaktadır.
TOKAT’TA SANAYİİ
2000 yılına bir kala Türkiye’nin sanayileşme yolunda hızla ilerleyen ülkeler arasında yer aldığı, küreselleşme rüzgarlarının estiği, dünya ülkeleri ile makro düzeyde ekonomik ve ticari bir bütünleşmeye doğru gittiği görülmektedir.
Çok eski ve köklü bir tarihi geçmişe sahip olan Tokat, Türkiye’deki bu gelişmeye paralel olarak son yıllarda üretim, istihdam ve ihracat seferberliği kapsamında sanayi yatırımlarında bir atılım gerçekleştirmiştir.
Türkiye’nin ilk şeker fabrikalarından olan TURHAL ŞEKER (ve makine ) Fabrika’sının 1930’lu yıllarda kurulmasıyla birlikte, ilk sanayi kuruluşu ile tanışan Tokat’ta ilk sanayileşme hamlesi kamu eliyle başlatılmıştır. Ancak 1960’lı yıllarda yapılan Almus Barajı ve Hidroelektrik Santralleri ile 1983 yılında faaliyete geçen Sigara Fabrikası ve özel sektöre ait birkaç küçük işletme dışında, sanayide herhangi bir ilerleme kaydedilmemiştir.
1985 yılından sonra uygulanan teşvik tedbirleri ile Tokat’ta tuğla-kiremit sanayi, un yem sanayi, parke-kereste sanayi ve tarım makineleri imalatı gibi tarım ve toprağa dayalı yatırımlarda artış olmuş ve yavaş yavaş sanayinin ağırlığı hissedilmeye başlanmıştı.
Bu güne gelindiğinde ise; Tokat ekonomik potansiyeli ve bu potansiyeli değerlendiren ekonomik sektörlerdeki faaliyetler itibariyle, Türkiye’deki birçok ile göre daha şanslı ve avantajlı duruma gelmiş olup, emeğe dayalı imalathanelerden modern, ileri teknolojiye sahip imalat sanayi yatırımlarına doğru geçiş yapılmıştır.
Tokat’ta, 1992 yılında kurulan Organize Sanayi Bölgesi tamamlanarak yatırımcılarımızın hizmetine sunulmuştur. Müteşebbislerimizin yatırım yeri ihtiyacını karşılamak ve çevreye zarar vermeden daha modern bir sanayileşme gerçekleştirmek için, Tokat ile aynı gelişme potansiyeli gösteren; Erbaa, Niksar ve Turhal/Zile ilçelerimize de Organize Sanayi Bölgeleri kurulmuştur. Yine Tokat Merkez, Erbaa, Niksar, Turhal ve Zile ilçelerimizde mevcut 5 adet Küçük Sanayi Sitelerine ilaveten Reşadiye, Almus, Pazar ve Sulusaray ilçelerimizde küçük sanayi sitesi kurulması için girişimler başlatılmıştır.
1997 yıl sonu itibariyle Tokat’ta kamu ve özel sektöre ait 227 adet sanayi kuruluşu mevcut olup, bu işletmelerimizde yaklaşık 10.000 kişi istihdam edilmektedir. Finans sektörüne bakıldığında ise, 1000 kadar anonim ve limited şirketinin yaklaşık 1/3’ü, son iki yıl içerisinde kurulmuştur.
Şüphesiz ki, Tokat’taki bu gelişme sadece sanayi ile sınırlı kalmamaktadır.
Tokat, toprak yapısı ve sulanabilir arazilerin ( Kazova ve Kelkit Ovası vb.) çokluğu, sulama suyu potansiyelinin (Yeşilırmak, Kelkit Irmağı ve Çekerek Irmağı vb.) fazlalığı, iklim elverişliliği ve yükselti farklılığı bakımlarından, tarım alanında gelişmiş ürün çeşidi bol ve zengin bitki örtüsüne sahip bir il karakteristiği arz etmektedir.
İLİMİZ EKONOMİK YAPISI
Tokat’ın ekonomi yapısında sanayi, tarım, hayvancılık sektörü önemli rol oynamaktadır. Başta gıda sanayi olmak üzere, taş ve toprağa dayalı sanayi , orman ürünleri sanayi ve son yıllarda tekstil dokuma ve konfeksiyon sektörü, Tokat ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilimizde bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir. Tuğla ve orman ürünlerini değerlendiren özel sektörler Erbaa İlçemizde faaliyette bulunarak, komşu iller ve Doğu Anadolu pazarına hakim konumdadır.
İlimiz Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin yayımlamış olduğu Forum dergisi tarafından yapılan bir araştırmada gıda sektöründe ülke genelinde 8. sırada yer almaktadır.
Devlet Planlama Teşkilatı, Hazine Müsteşarlığı, Kosgeb ve İş ve İşçi Bulma Kurumunun ortak koordinatörlüğünde, Dünya Bankası kaynaklı teknik yardım desteğinde yürütülmekte bulunan Yerel Ekonomik Geliştirme Programı’nda Tokat ilince önerilen seracılık, tekstil ve konfeksiyon, asma ve bağ yaprağının değerlendirilmesi önerileri en iyi ikinci öneri olarak kabul edilmiştir. Bu çerçevede çalışmalar sürdürülmekte, konu ile ilgili detaylı fizibilite ve tanıtım çalışmalarına başlanılmış bulunmaktadır.
İlimizin bulunduğu konum itibariyle, tarımın en iyi şekilde yapılması ve daha çok arazinin değerlendirilmesi amacına yönelik olarak, DPT Müsteşarlığınca kabul edilen ve 1997 yılı yatırım programına alınan Yeşilırmak Havzası Geliştirme Projesine başlanılmıştır. Bu proje ile Amasya, Çorum, Tokat, Samsun, Yozgat illeri kapsama alınmaktadır. Büyük bir proje olup ilk çalışmalar olarak TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi tarafından uzaydan algılama yöntemiyle Coğrafi Bilgi Sistemi tesis edilecektir.
İlimizi diğer illerden ayıran başka bir özellik de ilimizin, ilçeleriyle birlikte büyümekte olmasıdır. Özellikle Erbaa, Turhal, Zile ve Niksar ilçelerimiz yurt geneli 910 ilçe arasında ilk 300 ilçe arasına girmektedir.
Tarımın daha modern usullerle yapılması ve tarım ürünlerinin daha iyi değerlendirilmesi için, bağcılık (asma yaprağının değerlendirilmesi ), seracılık, meyve fidanı yetiştiriciliği, sırık domatesçiliği vb. projelerimiz başarıyla devam etmektedir.
Hayvancılık alanında Tokat, komşu illere göre daha yüksek bir potansiyele sahiptir. Süt ve et sığırcılığı, küçük ve büyükbaş hayvancılık, arıcılık ve tavukçuluk yapılmakta ve hatta arıcılığın geliştirilmesi için valiliğimizce bir proje başlatılmıştır.
Turizm sektöründe de Tokat’ta son yıllarda sürekli gelişmeler görülmektedir. Pazar ilçesinde otoriteler tarafından dünyanın 8. Harikası olarak nitelendirilen Pazar Ballıca Mağarası, hizmete açıldığı günden beri her gün kafileler halinde yerli ve yabancı ziyaretçilerin akınına uğramaktadır. Sulusaray ve Reşadiye sıcak su kaplıcaları ile termal turizm, Reşadiye, Almus ve Niksar İlçelerinde yayla turizmi yaygınlaşarak gün geçtikçe daha da önem kazanmaktadır.
El sanatları ile ilgili olarak daha önceleri pilot bölge seçilen Tokat’ta halıcılık, trikotaj, sim-sırma, Siirt battaniyeciliği ve yazmacılık ile ilgili meslek edindirme kursları açılmaktadır.
Tokat’ta devlet ve millet el ele vererek, gelişmeleri engellemek isteyenlere de fırsat vermeden, bir bütünlük içerisinde, sanayileşmeyi, üretim artışını, verimliliğini ve istihdamı her bir sektörde daha hızlı arttırmak, özellikle tarıma dayalı sanayi başta olmak üzere sanayide, tarımda, hayvancılıkta, turizmde, el sanatlarında ve finans sektöründe hem yerli iş adamlarımızın kendi aralarında ileri bir işbirliği ve hem de diğer il, bölge yurt dışındaki işadamları ve sermayeleri ile yakın işbirliğine girmek zorundadır.
Bunu başardığımız takdirde Tokat ili, sanayisi, ekonomisi, tarımı, hayvancılığı ve turizmi ile 2000’li yıllara damgasını vuracaktır.
